Türkiyədən ilhamlanmış “Beynəlxalq Sıfır Tullantı Günü” ilə tullantısız gələcək

 Dayanıqlı inkişaf planı çərçivəsində Türkiyənin Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) Baş Assambleyasında irəli sürdüyü “Sıfır Tullantı” qətnaməsinin qəbul edilməsi beynəlxalq ictimaiyyəti 30 Mart Beynəlxalq Sıfır Tullantı Gününü ikinci dəfə qeyd etməyə sövq edib. Bu məsələyə diqqət cəlb edərək, hər il keçirilən “30 Mart Beynəlxalq Sıfır Tullantı Günü” davamlı inkişaf prinsipləri ilə idarə olunan tullantıların  emalı vasitəsilə gələcək nəsillərə təmiz və yaşamaq üçün əlverişli planet miras qoymasının kollektiv səyini təmsil edir.

Türkiyənin təşəbbüsləri haqqında beynəlxalq məlumatlılığı artıran Sıfır Tullantı Hərəkatı bütün bu təşəbbüslərlə israfın qarşısının alınmasını, ətraf mühitə zərərli tullantıların miqdarının azaldılmasını, təkrar emal dərəcələrinin artırılmasını, iqtisadi qənaətin təmin edilməsini, təbii resurslardan səmərəli istifadə edilməsini və davamlı inkişafı dəstəkləməyi təklif edir.

Tullantısız və Minimum Tullantısız Türk Mətbəxi

Tullantısız mətbəx tullantısız həyat tərzinin mühüm tərkib hissəsidir. Mətbəxdə hər gün daha az tullantı yarandıqca, tullantısız cəmiyyət və nəticədə daha yaxşı bir dünya mümkün olur. Davamlı qida və gələcək üçün əsas olan sıfır tullantı restoranlarının iş prinsipini başa düşmək həm ekoloji, həm də mədəni səviyyədə dayanıqlı qastronomiya olan türk mətbəxinin kritik elementidir.

Türkiyənin münbit coğrafiyası və Anadolunun zəngin mədəni irsi ilə qidalanan qədim türk kulinariya ənənələri hər nemətdən istifadə etməsiylə yanaşı heç bir israfa yol vermir. Əsrlər boyu davam edən prosesləri yerli inqrediyentlər və orijinal reseptlərlə birləşdirən türk mətbəxi uzun müddətdir ki, təbii tullantıların azaldılması ilə xarakterizə olunur. Türk mətbəxində yeməklərin qalıqları yeni yeməklərə çevrilir. Məsələn, tərəvəz qabığı salatlarda və ya tək başına istifadə olunur, meyvə qabıqlarından isə mürəbbələr hazırlanır. Eynilə, bayat çörək müxtəlif yeməklər və desertlərdə, düyü isə şorba və ya düyü pudingi desertlərində təkrar istifadə olunur. Bu sayədə türk mətbəxi tullantısız kulinariya təcrübəsi təqdim edir. Ətraf mühit və sosial məsuliyyətləri nəzərə alan və qida qaynaqlarından daha yaxşı istifadə edən həyat tərzini təşviq etməklə davamlı gələcəyə töhfə verir. 

Türkiyənin Davamlı Turizm Proqramı və Turizmdə Davamlı Dönüşüm

30 Mart Beynəlxalq Sıfır Tullantı Günü ilə qlobal şüurun artırılmasına dəstək olan Türkiyə, son illərdə turizm sektorunun hərtərəfli davamlı transformasiyasına da start verib. 2022-ci ildə Türkiyə, davamlı səyahət və turizm üçün qlobal standartları müəyyən edən və idarə edən və Davamlı Turizm Proqramına uyğunlaşmanı asanlaşdıran nümunəvi yol xəritəsi olan Qlobal Davamlı Turizm Şurası (GSTC) ilə hökumət sazişi imzalayan ilk ölkə olub.  Proqram turizm ekosistemi boyunca davamlılıq prinsiplərini birləşdirmək üçün tur operatorları və istiqamətləri əhatə edir. Türkiyədəki bütün obyektlərin 2030-cu ilə qədər Davamlı Turizm Sertifikatı alması məqsədi ilə 25 mart 2024-cü il tarixində Türkiyədə sənədləşdirilmiş - sertifikatlı yerləşdirmə obyektlərinin ümumi sayı 871 sertifikatlı olmaqla bütünlükdə 17 min 393-ə çatmışdır. Tullantıların idarə edilməsi (azaldılması, ayrılması, təkrar istifadəsi və təkrar emalı), Türkiyənin Davamlı Turizm Proqramının tələbi və ətraf mühiti qorumaq üçün Sıfır Tullantı Hərəkatının şərtidir. Nəticədə, hüquqi tənzimləmələrlə həyata keçirilən Davamlı Turizm Proqramı Türkiyənin sıfır tullantı səylərini gücləndirir və davamlı şəhərlər turizm üçün vacib rol oynayır.

Yaşıl ekosistemi ilə təbiət möcüzəsi olan Türkiyə mavi sularını təsdiqləmək üçün uzun müddətdir ətraf mühit etiketlərindən istifadə edir. 551 Mavi Bayraqlı çimərliyi ilə Türkiyə dünyanın ən kritik ətraf mühit etiketlərindən biri olan Mavi Bayraq proqramı çərçivəsində dünyanın bütün ölkələri arasında üçüncü ən çox Mavi Bayraqlı çimərliklərə malik ölkəsidir. Bundan əlavə, Türkiyə son illərdə mədəni davamlılıq sahəsində əhəmiyyətli addımlar ataraq, 21 UNESCO-nun Ümumdünya İrs Saytı və 30 UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs elementi ilə dünyanın ikinci ölkəsi olub. Arxeoloji araşdırmalar səbəbiylə tarixi bir çevrilmə keçirən Türkiyə, 2023-cü ildə 720 qazıntı planı ilə bu rəqəmi 2024-cü ildə 750, 2026-cı ildə isə 800-ə çatdırmaq niyyətindədir.

  //Aytən Əsgərova, Strateji.az